Het aantal brave U.S.A.-formulefilms, waarvan het scenario is uitgedokterd door marketingspecialisten i.p.v. cineasten, heeft in de 'eighties' en 'nineties' grotendeels de eens zo veelbelovende Amerikaanse auteurscinema verdrongen.
Maar er is hoop, af en toe duiken er vreemde eenden met een scherpe snavel op in de bijt:
het hallucinante 'Requiem For A Dream' van Darren Aranofsky of de scheermes scherpe, sociaal dissecterende prenten van Todd Solondz ('Happiness' en 'Storytelling'). En er was het poëtische 'American Beauty' van Sam Mendes die de witte gordijnen van huisje-tuintje-boompje spreidde.
Maar ook als actiefilms vermomde pellicule, zoals 'Fight Club', 'The Matrix' of 'Minority Report' wist, al is het bedekt onder een laag van special effects en explosies, meer te bieden dan louter entertainment. 'DE realiteit' mocht opnieuw -al was het met de kassa in het achterhoofd- in vraag gesteld worden.
En natuurlijk is er als vanouds die goeie oude Woody Allen die onvermoeibaar aan de kar trekt van de 'nothing-is-as-it-seams' cinema: Allen heeft net zoals elke veelschrijver een aantal stinkers geproduceerd, maar ook een onvolprezen meesterwerk als 'Crimes And Misdemeanors', de cinematografische evenknie van Schuld En Boete van Dostojowski.
Laat ons ook niet Michael Moore vergeten, die met 'Bowling For Columbine' en 'Fahrenheit 9/11' de geëngageerde onderzoeksjournalistiek terug op het voorplan bracht, al was het zeker wat die laatste betreft net iets te goedkoop.
En dan vergeet ik nog recente Amerikaanse parels als 'Lost In Translation' van Sofia Coppola, of 'The Hours' van Stephen Daldry.
De dictatuur van de 'happy endings' mocht al eens haperen. Bioscoopgangers mochten al eens met vragen i.p.v. antwoorden de zaal verlaten.
Zelfs de meest recente lichting Oscarkandidaten toont een duidelijke kentering van de popcorn tijdsgeest aan en een revival van de producties die meer willen zijn dan enkel een 'crowdpleaser'.Sociaal geëngageerde prenten uit de oorden van de droomfabriek lijken weer te kunnen: 'Syriana', 'Munich', 'Good Night And Good Luck', 'Brokeback Mountain' en 'Crash', scoorden hoge ogen zowel bij critici als het publiek. Enkel 'Lord Of War' van Andrew Nicoll was net iets teveel over de Amerikaanse pijngrens om bij het recente Oscarcircus nog op sympathie te kunnen rekenen.
Krijgen we terug meesterwerken zoals uit de hoogjaren 'seventies' van het magnum kaliber als 'Network' uit 1976 van Sidney Lumet?
'Network' is wellicht DE referentie wanneer het op Amerikaanse visionaire auteurscinema aankomt.
Howard Beale is een nieuwslezer bij een 'major' Amerikaanse tv-zender, spuugzat om tussen de commercials door 'objectieve' nieuwsberichten van de auto-cue af te lezen. Gedeprimeerd van zijn mechanische rol in de nieuwsgaring en gestript van zingeving, kondigt hij plots tijdens een live uitzending aan om volgende week 'on air' suicide te plegen.
De 'tv-executives', in blinde paniek over het effect op de adverteerders en kijkcijferstatistieken, proberen al snel om de man een psychiatrisch etiket op te plakken maar, omdat de massa schreeuwt naar meer van 'de gekke profeet', krijgt Beale zijn eigen programma waarin hij in een ongeziene furie tekeer gaat met fenomenale kijkcijfers tot gevolg.
De ironie van het door sponsors gedicteerde tv-landschap leidt er echter toe dat de authentieke rol die Howard Beale bij aanvang opneemt, door de netwerkbeheerders ook weer tot controleerbare entertainment dreigt herleid te worden, want zoals zo treffend geformuleerd in Network: 'The world is a business.'
'Network' is een grandioos staaltje van gedurfde Amerikaanse auteurscinema die het tv-landschap, de macht van de grote media en hun 'onafhankelijke' nieuwsredacties volledig in de zeik zet.
Hilarisch, ontroerend en ontnuchterend en in alle gelaagdheid kunst met de grote K.
Spijtig genoeg in jaren niet vertoond op de kijkbuis -hoe zou dat komen- , en nog steeds niet verkrijgbaar op DVD in Vlaamse contreien, maar buitenlandse sites als www.amazon.co.uk kunnen soelaas bieden voor de cinematografische fijnproevers. En zelfs de piraten van het internet hebben 'Network' in ere gehouden mits een 'divx' transfer.
